DE KUNST VAN HET GELOVEN ALS LEVEN MET EEN MELODIE

De inspiratie voor deze jaarlijkse overweging, gericht aan vrienden en weldoeners van de Sint Eusebiusacademie en de kerkgangers naar de Latijnse Missen te Schaarsbergen, komt mede door de titel van het meditatieboekje 'Leven met een melodie. Meditaties over het Geestelijk Hooglied van Sint-Jan van het Kruis' door Jan Peters ocd (Hilversum 1979). Deze karmeliet, medebroeder in de hervormde of ongeschoeide karmel, schreef deze meditaties tijdens een retraite voor de ongeschoeide karmelietessen in de karmel Nazareth te Arnhem. Zogenaamde sleutelwoorden uit het werk van de dichter en mysticus Juan de la Cruz vormen de structuur van die zevendaagse retraite, een getal waarin het aantal scheppingsdagen resoneert. Het Scheppingsverhaal, het is als een groeiproces van chaos tot kosmos, een groeiproces van de hemel en de aarde die wij zelf zijn en dat nooit af is. Een van de dagen is gewijd aan 'verstilde muziek' of 'sonore eenzaamheid'. Daarover klinkt het:"Ze zijn allebei van Sint-Jan van het Kruis en ze zijn ook waarschijnlijk allebei te herkennen in je eigen leven: je kunt zo stil worden dat die stilte in je zelf een melodie heeft. Je kunt zo eenzaam zijn dat je blij bent je enigheid te ervaren: dat klinkt niet hol en leeg maar sonoor: als de sterke toon van gregoriaans." Het is die sterke toon van het gregoriaans, die wij in de Christus-Koningkapel te Schaarsbergen mogen horen, belangeloos, ongehinderd en vrij, zowel figuurlijk als letterlijk, in de verstillende ruimte van een groene omgeving die soms doet denken aan de eerste chaos van de aarde en dan weer de smaak geeft van een paradijselijk kleurenpalet. De bosrijke omgeving nodigt uit tot verstilling en contemplatieve aandacht, zodat er een bijna natuurlijke overgang is van het buiten naar het binnen van de kerkruimte, waar de heilige eucharistie gevierd mag worden. In die twee (soms drie) eucharistievieringen per maand vieren we op de oude melodie van het gregoriaans de altijd nieuwe Nabijheid Gods in de zelfgave van Jezus Christus. Op deze wijze is ons samenzijn daar, naar de opzet van de Sint Eusebiusacademie, ook als een scholing in de kunst van het geloven in de eigen tijd, met de hoogtepunten en dieptepunten van de eigen levensweg in de biddende herinnering aanwezig. Traditie en eigentijdse levensvragen komen, zoals dat altijd het geval is geweest, samen in het luisteren naar de Schriften en het vieren.

Mijmerend over wat dit jaar een sterke (liturgische) indruk heeft achtergelaten, een indruk die op het spoor kan zetten van de kunst van het geloven, is er de herinnering aan een samenzijn rond de doop van een al wat ouder kind in de Christus Koningkapel. In de kapel zelf staat een historische doopvont uit Frankrijk, robuust en onverzettelijk, als symbool van het geloof dat de eeuwen door generaties door het leven heen heeft gedragen. Onverzettelijk, en tegelijkertijd is daar het levende water, het gewijde doopwater, dat wil herinneren aan het sterven en verrijzen van de Heer die onze Broeder is en eeuwig leven heeft beloofd aan allen die in Hem geloven. Samen met de ouders en het meisje dat gedoopt wilde worden, haar instemming, een jawoord werd aan haar zelf gevraagd, stonden wij daar rondom die doopvont, terwijl de Paaskaars, het Licht van de Levende, brandde. Omdat ze zelf al eigenwijs ronddartelt in de wereld, werd de dopelinge niet gedragen op de armen van moeder of vader, maar kon ze zelfstandig op een verhoging gaan staan, waardoor ze haar hoofdje over de rand van de doopvont heen kon buigen voor het water van de doop in de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Haar vreugde daarbij en het gebaar van het buigen van haar hoofd zijn onvergetelijk. Alles wat wij in de eucharistie vieren, komt hierin als het ware in een symbolische verbeelding samen, namelijk de vreugde van de zelfgave, gesymboliseerd in het buigen van het hoofd. De kunst van het geloven is ten diepste te interpreteren als het buigen van het hoofd voor de goddelijke Werkelijkheid die zich verbergt en zich openbaart in ons dagelijks leven. Dit buigen, een teken van eerbied en deemoed, gaat in de geest vergezeld van de doxologie bij uitstek, het leven met de melodie van het Gloria Patri et Filio en Spiritui Sancto. Het Geheim van God als Vader, Zoon en Geest, laat zich niet onder woorden brengen, maar nodigt uit om (zingend) het hoofd te buigen. Zo toont zich mystieke Werkelijkheid in de 'gewone' (liturgische) praktijk.

Een andere herinnering is die aan een retraite die ik dit jaar zelf gaf over de Camino, het boek over de Weg van volmaaktheid van Teresa van Jezus (Avila). Zij is ook de stichteres van de mannelijke tak van de hervormde of ongeschoeide karmel en het vijfde eeuwfeest van haar geboorte zal in 2015 gevierd gaan worden. De voorbereidingen daartoe zijn overal ter wereld gaande. In haar boek schrijft zij over de kunst van het geloven in de persoonlijke ontmoeting met Jezus Christus in het gebed. Dat is een levenslange weg van groei in vriendschap met het onzegbare Geheim van de Nabijheid Gods. Tijdens die retraite was er een onverwachte ontmoeting met een van de kerkgangers uit Schaarsbergen. Gedurende die bezinningsdagen was er geen Schola die gregoriaans zong, zo is de liturgische werkelijkheid bijna overal, maar konden wij wel samen met de retraitedeelnemers de vaste gezangen van de Mis in het Latijn zingen. Zo werkt de scholing in Schaarsbergen dus door in de praktijk elders. Het eenvoudige Kyrie buigt het hart in gebed om ontferming, ontferming over onszelf, over onze dierbaren en vooral ook over de wereld, die nog altijd chaos is en een groeiproces moet doormaken naar de hemelse volmaaktheid die de Schepper er in heeft gelegd. De weg, de Camino dus, naar wat ons wordt beloofd in de Schriften, het hemelse Jeruzalem, is een pelgrimsweg. Iedere pelgrimage kent eenzaamheid en is misschien wel de uitdaging om die eenzaamheid in een ander licht te leren zien. De pelgrim ontdekt gaandeweg als kunst van het geloven dat hij/zij niet alleen haar/zijn pelgrimsweg gaat, maar een verborgen Gezel mag ontmoeten, Hij die van zichzelf heeft gezegd, dat HIj de Weg, de Waarheid en het Leven is. Kyrie eleison zingen we als pelgrims, Heer wees ons genadig op onze levensweg. Christe eleison, Christus ontferm U over ons, als het ons zwaar valt het hoofd te buigen voor de werkelijkheid. Kyrie eleison, de Heer moge zich naar ons toebuigen, zoals Hij heeft gedaan en blijvend doet in zijn Zelfgave.

Met een zegenwens voor U allen, pater dr Frans Vervooren ocd